Solderen is een verbindingstechniek waarbij een min of meer hoge temperatuur nodig is. In tegenstelling tot lassen, is bij solderen soldeersel nodig. Alle metalen materialen zijn geschikt voor soldeerverbindingen.

Er zijn twee manieren om te solderen: het zacht solderen en het hard solderen. In principe zijn beide manieren gelijk aan elkaar, aangezien ze allebei twee metalen met behulp van een derde metaal, het soldeersel, aan elkaar vastmaken. Daarentegen wordt het zacht solderen vanwege corrosiebeschermingsredenen (tot DN/nominale wijdte 25) speciaal gebruikt bij drinkwaterleidingen!

Voor beginners is een eenvoudige soldeerbout een goede keuze. Of probeer het eens met een praktische soldeerstation met LED-display. Hiermee kun je de temperatuur elektronisch en nauwkeurig instellen en traploos aanpassen.

Gebruik voor het schoonmaken van de soldeerpunt het beste een salmiaksteen. Beweeg de hete soldeerpunt over de steen totdat deze schoon is. Gebruik nooit een vijl om soldeer- of corrosieresten van de soldeerpunt te verwijderen.

Heeft je soldeerverbinding een doffe glans en een licht klonterig oppervlak? Dan heb je met een te lage temperatuur gesoldeerd. Er is dan geen of slechts een slechte verbinding tussen het soldeertin en de soldeerplek.

Pas op voor verwarring: loodvrij soldeertin ziet er altijd wat doffer uit. Breuken in het soldeer zijn ook een teken van een te koude soldeerplek. Maar er is goed nieuws, want koude soldeerplekken kun je opnieuw solderen en zo repareren. Let er wel op dat je gevoelige onderdelen niet te lang en te sterk verhit, anders raken ze oververhit en dat is onherstelbaar. Enkele seconden zijn meestal al voldoende.

Bij zacht solderen ligt de werktemperatuur tussen 200 en 450 °C. Het gebruikte soldeer smelt binnen dit temperatuurbereik en creëert een dichte, maar niet zeer belastbare verbinding. Voor zacht solderen gebruik je een elektrische soldeerbout, een soldeerpistool of een gasbrander.

Het is belangrijk om de soldeerapparatuur vakkundig te gebruiken, want zelfs de relatief lage temperatuur kan gevoelige onderdelen en apparaten beschadigen. Om corrosie te voorkomen (tot DN/normmaat 25) wordt zacht solderen specifiek toegepast bij drinkwaterleidingen.

Bij zacht solderen met een gasbrander ligt de werktemperatuur tot 450 °C, normaal gesproken rond de 270 °C. Het gebruik van eenvoudige gasbranderapparaten wordt aanbevolen. Koperen drinkwaterleidingen worden verbonden met een specifiek "fittingen-soldeer". Dit soldeer is loodvrij en daarom uitermate geschikt voor deze toepassing.

Hard solderen vereist een werktemperatuur boven 450 °C. Om deze temperatuur te bereiken, gebruik je een soldeer-, autogeenschweiss- of hardsoldeerbrander. Bij hard solderen worden sterkere soldeerverbindingen verkregen.

Voor grotere soldeerprojecten is het aan te raden een brander te gebruiken die met propaangas wordt aangedreven.

Bij hard solderen wordt een zogenaamd hardsoldeer gebruikt (meestal van messing of zilver), dat meestal te herkennen is aan zijn staafvorm. Bij hoge soldeertemperaturen moet hieraan een speciaal vloeimiddel (bijv. hardsoldeerpoeder of -pasta) worden toegevoegd om het vloeiend vermogen effectief te ondersteunen.

Soldeertin is het verbindende metaal bij solderen. Het bestaat meestal uit meerdere metalen en heeft de volgende eigenschappen:

• Het moet gemakkelijk over het metaal vloeien, zich met het metalen oppervlak verbinden of een legering vormen. Deze verbinding moet ook op zeer krappe plekken ontstaan.
• Het moet bij relatief lage temperaturen vloeibaar worden en het metaal kunnen bedekken.
• Het moet zo sterk mogelijk zijn, maar niet bros.

Soldeertin is beschikbaar in de vorm van soldeerdraad of soldeerstaafjes. Bij het solderen in de installatiesector wordt bijvoorbeeld fittingsoldeer gebruikt. Fittingsoldeer moet geschikt zijn voor drinkwater. Bij fittingsoldeer is het gebruik van een fittingzachtfluxmiddel noodzakelijk. Bij het solderen van elektronische onderdelen wordt daarentegen dunne soldeerdraad met een fluxkern gebruikt. Metaalverbindingen worden met tinnen soldeer samen met soldeerwater gemaakt.

Soldeerbouten zijn over het algemeen verkrijgbaar met een vermogen van 15 tot 100 watt. Apparaten met een vermogen van 15 tot 60 watt worden aanbevolen voor lichte soldeerwerkzaamheden. Apparaten met een vermogen van 60 tot 100 watt hebben een bredere punt en zijn daardoor uitstekend geschikt voor grotere elektrische soldeerwerkzaamheden.

Voor het eerste gebruik van het apparaat moet je de soldeerpunt vertinnen om een goede soldeer- en warmteoverdracht te garanderen. Vertinnen betekent het bedekken van de punt met soldeer. Bewerk deze soldeerpunten nooit met een vijl om soldeer- of corrosieresten te verwijderen.

Het voordeel van een soldeerpistool is dat de soldeerpunt al na ongeveer 10 tot 12 seconden na het inschakelen de soldeertemperatuur bereikt.

Soldeer kan alleen hechten, vloeien en verbinden op metalen, schone oppervlakken. Daarom heb je bij het solderen altijd een vloeimiddel nodig (uitzondering: koper-koper verbindingen met fosforhoudend soldeer). Vloeimiddel verwijdert metaaloxiden/oxidehuid van de soldeeroppervlakken en houdt ze tijdens het solderen oxidevrij. Alleen zo kan een perfecte soldeerverbinding worden bereikt.

Zachte soldeerpasta bevat ook een vloeimiddel en heeft bovendien een aandeel metalen poeder. Wanneer dit smelt, is de juiste werktemperatuur bereikt. Voeg de juiste zachte soldeerdraad (soldeer) toe bij een afgewende vlam. Bij het verbinden van koperen buizen wordt het soldeer op de soldeerplek zichtbaar. Zodra de soldeernaad gevuld is, laat je deze afkoelen en verwijder je de vloeimiddelresten.

Bij hard solderen breng je het vloeimiddel eveneens gelijkmatig aan (uitzondering: koper-koper verbindingen met fosforhoudend hardsoldeer), voeg je de buis en fitting samen, verwarm je de soldeerplek gelijkmatig en snel tot de materialen kersenrood gloeien. Smelt het hardsoldeer totdat de soldeernaad gesloten is. Houd de koperen buis nog een moment roodgloeiend met enige afstand van de vlam.

Koperleidingen zijn duurzaam en hygiënisch. Koperleidingen kun je door zacht solderen of hard solderen met elkaar verbinden. Beide manierne zijn gelijkwaardig. Het verschil zit hem in de werktemperatuur en daarmee ook in het te gebruiken soldeersel.

De desoldeerdraad is een met flux doordrenkte, uiterst absorberende koperen vlecht voor het desolderen van componenten en het verwijderen van overtollig soldeer. Om te desolderen, leg je de draad op de soldeerplek en druk je de hete soldeerboutpunt er lichtjes op. Het vloeibare tin wordt zo door de litze opgezogen. Na het desolderen kun je het doordrenkte stukje van de draad eenvoudig afknippen.

Desoldeerpompen hebben een hittebestendige kunststof punt waar het vloeibare soldeer niet aan blijft plakken. Zodra het tin vloeibaar wordt, houd je de punt van de desoldeerpomp boven het soldeerpunt. Wanneer deze wordt geactiveerd, ontstaat er een onderdruk in de pomp en worden de lucht en het vloeibare soldeer aangezogen.